اولین بیت مثنوی که از رسول خدا با لقب مصطفی یاد کرده است بیت 77 است .

" ای مرا تو مصطفی من چون عمر    از برای خدمتت بندم کمر "

معنی بیت : ای راهبر ، تو برای من مانند مصطفی هستی و من برای تو مانند عمر ، همانگونه که عمر برای خدمت مصطفی کمر بسته بود من نیز برای خدمت به تو آماده و کمر بسته هستم .

مصطفی : یعنی برگزیده ، انتخاب شده        کمر بسته : یعنی آماده برای خدمت

برای دریافت معنی بیت لازم است خلاصه ای از داستان بدانیم .

" شاهی به قصد شکار عازم شکارگاه شد ، بین راه کنیزی را دید و به او دل بست . کنیز را خرید . همراه خود برد . بعد از مدتی کنیز بیمار شد . پزشکان گفتند ما خیلی ماهر هستیم ، او را مداوا میکنیم اما چون " اینشاءالله " نگفتند موفق به کشف بیماری و درمان کنیز نشدند . شاه به درگاه الهی رو کرد و با گریه و زاری درمان کنیز را از خداوند خواست . در حین دعا کردن خوابش برد. در عالم خواب پیری را دید که به او گفت طبیب چیره دست کسی است که فردا نزد تو می آید . فردای آن شب شاه طبیب را یافت و طبیب به شرحی که در مثنوی مضبوط است و مورد بحث ما نیست کنیز را درمان نمود . این بیت خطاب شاه به طبیب است و در حقیقت برای تحریض و ترغیب او به مداوا گفته میشود . این بیت و تشابه پیر به پیغمبر و تشابه شاه به عمر خصوصیت ویژه ای برای عمر نیست . به ضرورت شعری میتوانست نام یکی دیگر از یاران پیامبر را بیاورد . گرچه این بیت نکته ویژه ای از زندگی رسول خدا ندارد اما چون بنای ما بر این است که هر بیتی که نام یا کنیه یا لقبی از رسول خدا در آن است و حتی اگر هیچکدام از اوصاف یاد شده در آن نیست اما به سخنی از رسول خدا و یا سیره او اشاره شده به آن بپردازیم ، این بیت نیز در چهارچوب طرح قرار گرفت .

روش تحقیق

از آنجا که قصدم تهیه اشعار مربوط به رسول خدا جهت استفاده دانش آموزان است بنا بر سادگی و روانی است. اشعار از دیوان شعرا و ابتدا مثنوی معنوی به ترتیب شماره ابیات از ابتدای مثنوی مطرح میشود . معنی لغات آن بیان میگردد . شماره بیت بر اساس شرح مثنوی استاد کریم زمانی ثبت میشود . کتاب مبنا برای توضیحات ، همان کتاب شرح جامع مثنوی معنوی نوشته استاد کریم زمانی چاپ ششم سال 1378 از انتشارات اطلاعات است . البته برای توضیح بیشتر از قرآن کریم ترجمه ابوالفضل بهرامپور ، تفسیر نمونه ، فرهنگ لغات معین ، عمید ، فرهگ نفیسی ، فروغ ابدیت نوشته استاد جعفر سبحانی ، شرح مثنوی شریف  استاد بدیع الزمان فروزانفر ، احادیث مثنوی استاد بدیع الزمان فروزانفر استفاده شده است . هر چه خوبی و حسن است در ابتدا از سجایای رسول خدا و سپس هنرمندی مولانا . پس از آن شارحان و مفسران بزرگوار است و هر چه کاستی و نقص است از نگارنده بدانید که نتوانستم به درستی از زحمات پیشینیان استفاده کنم .

" از خدا خواهیم توفیق ادب      بی ادب محروم ماند از فیض رب "       " والسلام "

پیشینه ی تحقیق

مدت ها بود تمایل داشتم مجموعه ی اشعار شعرا درباره پیامبر خدا را در یک مجموعه ببینم . به جستجو در کتابخانه ها و بعد کتابفروشی ها پرداختم . چیزی عایدم نشد . زمستان سال 84 توفیق دست داد در زیارت مشهد الرضا علیه السلام بازدیدی نیز از مرکز تحقیقات اسلامی آستان قدس رضوی داشته باشم . در
آن مکان کتابی دیدم به نام " مدایح محمدی در شعر فارسی " نوشته ی احمد احمدی بیرجندی خیلی خوشحال شدم . اما این خوشحالی زودگذر بود زیرا علیرغم کار بسیار خوب و زیبایی که انجام شده بود 52 شعر که همه فقط مدح بود از 36 شاعر قدیم و جدید جمع آوری نموده بودند . بسیار مغتنم بود اما ناکافی برای آنچه اینجانب به دنبال آن بودم . جستجوهای بعدی نیز نتیجه ای نداشت . سال 85 را رهبر معظم انقلاب به نام مبارک " پیامبر اعظم " نامگذاری نمودند . از فروردین تا خرداد 85 اشعاری را که شعرای بزرگ " مولانا ، سعدی ، حافظ ، فردوسی ، خاقانی و نظامی " در اشعارشان درباره پیامبر اعظم داشتند یادداشت نمودم . روزنامه کیهان در بخش اخبار فرهنگی خود در خردادماه خبری چاپ نمود که قرار است اشعار مربوط به پیامبر اعظم در دیوان همه شعرای قدیم و جدید در یک مجموعه چند جلدی چاپ شده و در اختیار علاقه مندان قرار گیرد . کار را متوقف نمودم به امید مجموعه وعده داده شده . 5 سال از آن تاریخ میگذرد و کتاب موعود یا تهیه نشده و یا من بی خبر ماندم . لذا تصمیم گرفتم با یاری خداوند متعال و استعانت از معنویت پیامبر اعظم آنچه در سال 85 تهیه نموده ام را در وبلاگ قرار دهم با توضیحاتی که در روش تحقیق به آن اشاره خواهم نمود . با این توضیح که ما همه هیچیم و هر چه هست اوست و بندگان برگزیده اش که بالاترین و والاترینشان رسول گرامی خدا حضرت محمد بن عبد الله ( ص ) است .

" درباره مولانا و مثنوی معنوی "

حضرت مولانا جلاالدین محمد بلخی که به ملای روم و مولوی رومی آوازه یافته است در ششم ربیع الاول سال 604 ه . ق در بلخ به دنیا آمد . پدر او مولانا محمدبن حسین خطیبی معروف به بهاءالدین ولد است که لقب سلطان العلما را دارد .

بهاء ولد در همه علوم زمان خود استاد کامل بود سلطان العلماء حدود سال 628 ه . ق از دنیا ر فت و در قونیه به خاک سپرده شد . در این زمان مولانا که حدود 25 سال داشت با اصرار مریدان پدر جانشین وی شد . پس از یک سال سید برهان الدین محقق تِرمذی به قونیه آمد و مولانا را جای پدر دید . به او گفت تو در عالم شریعت و فتوی جانشین پدر شدی اما علومی در باطن وجود دارد که از وی به من رسیده است باید این علوم را از من بیاموزی . مولانا به دستور سید 3 چله به ریاضت پرداخت تا از نظر سید لایق جانشینی پدر شد . سید 9 سال مصاحب مولانا بود و سپس رحلت کرد . در چهل سالگی مولانا با شمس الدین تبریزی که به قونیه آمده بود برخورد کرد و شیفته ی وی شد . این واقعه در سال 642 ه . ق اتفاق افتاد و مولانا بر اثر آن درس و بحث را رها کرد و به عالم شعر و شاعری روی آورد که حاصل این شیفتگی دیوان شمس است . مولانا در عالم شیفتگی پس از مسافرت شمس تبریزی به دنبال وی مسافرت را آغاز کرد و به دمشق رفت اما شمس را نیافت و با اصرار مردم قونیه به این شهر بازگشت . یکی از مریدان با وفا و صدیق مولانا حُسام الدین چَلَبی است که ده سال با مولانا مجالست داشت . کتاب مثنوی شریف به درخواست همین حسام الدین سروده شده است . مولانا روز یکشنبه پنجم ماه جمادی الاخر سال 672 ه . ق رحلت فرمود . آثار مولانا عبارت است از :

1 – غزلیات که به نام دیوان شمس یا کلیات شمس معروف است .

2 - رباعیات که حدود 1600 رباعی است .

3 – فیه ما فیه : مجموعه سخنرانی های مولانا است که پسر او بهادءالدین معروف به سلطان ولد گردآوری کرده است . فیه ما فیه یعنی در آنست آنچه در آنست .

4 – مکاتبات که به نثر است و شامل نامه های مولانا به معاصرین خود .

5 – مثنوی که به مثنوی شریف یا مثنوی معنوی معروف است و مهم ترین اثر مولاناست .

بر مثنوی شرح های فراوانی نوشته شده که پرداختن به آن ها از حوصله ی این نوشتار خارج است .

" کنکاشی در مذهب مولانا "

بحث های فراوانی شده که مولانا شیعه بوده یا سنی ؛ نگارنده عقیده دارد که مولانا قبل از هر چیز مسلمانی است تمام عیار . اگر بخواهیم از اشعار وی به مذهبش پی ببریم آب در هاون کوبیدن است . مولانا بسیار رند است . میداند اگر با توجه به دوران زندگی خود به بحث های مذهب بپردازد چیزی از آثارش باقی نمیماند . در اشعار مربوط به مولا علی علیه السلام که با بیت

از علی آموز اخلاص عمل       شیر حق را دان منزه از دغل

آغاز میشود آنچنان داد سخن میدهد که شیعه ای تمام عیاررا ماند بعنوان مثال " راز بگشا ای علی مرتضی     ای پس از سوءالقضا حسن القضا "

اما از جای جای مثنوی نیز از خلفای سه گانه پس از رسول خدا به نیکی یاد میکند . به عنوان مثال اولین بیتی را که از مثنوی در مورد پیامبر اکرم مورد بررسی قرار میدهیم بیت 77 است .

" ای مرا تو مصطفی من چون عمر    از برای خدمتت بندم کمر "

بطور کلی عرفای بزرگ را نمیتوانیم شیعه یا سنی بنامیم . در حقیقت میتوانیم این جمله را وصف الحال مولانا قرار دهیم " شیعه ی پیرو امام علی علیه السلام است که به سنت پیامبر از دریچه دید مولا علی علیه السلام عمل میکند " هم شیعه است هم سنی .

" نی نامه "

18 بیت نخست مثنوی را نی نامه می گویند چون با وصف نی آغاز میشود . گویند " نی نامه " برای مثنوی در حکم سوره حمد است برای قرآن مجید و نی نامه حاوی تمام معانی و قصاید درج شده در شش دفتر مثنوی است و آن شش دفتر شرح این 18 بیت نی نامه است . و گفته اند یکی از امام جمعه های کرمان در زمان ظاهرا قاجاره سه ماه زمستان در منبر نی نامه را شرح میکرده و هیچگاه از بیت سوم فراتر نرفته است .

" زبان مثنوی "

اگر بخواهیم مثنوی را درست بخوانیم باید گرمه ای باشیم و زبان فارسی را با لهجه ی گرمه ای که هم اینک نیز رایج است ادا کنیم تا درست باشد . مثل : کَی ، نَی ، پَی ، مَی و ....     والسلام            " اسد "

بدون هیچ شکی حضرت محمد ( ص ) پیامبر خدا بزرگترین و والاترین شخصیت در طول تاریخ بشر است . بزرگ مردی که قرآن درباره او فرمود " بدرستی که تو دارای اخلاق عظیم و بزرگی هستی " و نیز خطاب به بشریت فرمود " به یقین زندگی رسول خدا الگویی نیکو برای شماست . " شخصیتی که توانست با تکیه بر وحی ، مکتبی بنا نهد  که در طول 14 قرن پیروانش از مرز 2 میلیارد نفر فراتر رود و بنا به وعده قران مجید روزی مکتب او فراگیر خواهد شد . پس بر ماست که این بزرگ مرد را بشناسیم و با روش زندگی و دستورات او آشنا شویم . یکی از منابع شناخت پیامبر دیوان شعراست . در بین شعرا مولانا جایگاهی ویژه دراد . گروهی بسیار او را ستوده اند و مقامش را بس ارجمند دانسته و کتابش مثنوی را بسیار والا پنداشته اند از جمله ، استاد بزرگ شیخ بهایی درباره مولانا و مثنوی او گفته است :

من نمیگویم که آن عالی جناب     هست پیغمبر ، ولی دارد کتاب

مثنویِ معنویِ مولوی               هست قرآنی به لفظ پهلوی

وگروهی نیز در حد کفر اورا نکوهش کرده اند که نمونه های آن فراوان است .

البته ما نه نظر گروه اول را قبول داریم و کتابش را قرآن میدانیم و نه نظر گروه دوم را قبول داریم که او را بسیار نکوهیده اند . مولانا انسانی است بزرگ ، با دانشی سرشار و فهمی عمیق و درکی دقیق و البته بدون اشتباه نیز نیست چون معصوم نیست . مولانا در مثنوی بسیار به پیامبر پرداخته است و آنچه حقیر شماره نمودم بیش از 2000 بیت از اشعار مثنوی به طور مستقیم درباره پیامبر اکرم است . لذا بر آن شدیم جهت اطلاع از زندگی پیامبر گرامی خدا در اشعار شعرا از مثنوی شروع کنیم . ملاک ما کتاب شرح مثنوی به قلم استاد کریم زمانی است که با قلمی نسبتا ساده و روان اشعار مولانا را شرح نموده است . قصد داریم هفته ای حداقل یک یا دو بار مطلبی از مثنوی معنوی رابطه با پیامبر در وبلاگ قرار دهیم . نظرات بینندگان برای ما بسیار سودمند و مغتنم است . از شما بازدیدکنندگان گرامی تقاضای راهنمایی و مساعدت داریم . طبعا انتظار نداریم فقط از ما تعریف کنید انتقادات سازنده شما بیشتر ما را در مسیر صحیح قرار میدهد . از پیامبرگرامی خداوند تقاضای مساعدت داریم که ما را در این راه ، خود یار و یاور باشند .

عمد داریم که وجود مقدس ایشان را رسول خدا بنامیم نه پیامبر اسلام . زیرا در سراسر کتاب خدا فقط رسول الله آمده و هیچ کجا رسول الاسلام نیست . و در پایان از خداوند طلب توفیق داریم که در کتاب شریفش فرمود " و ما توفیقی الا بالله علیه توکلت و الیه انیب " .    والسلام                          " اسد "